حساسیت مطالعاتی
"حساسیت مطالعاتی"
یکی از سوالات متداولی که دانش آموزان در جلسات مشاوره مطرح میکنند آن است که می‌گویند هر چه قدر موضوعی را می خوانند و درس‌ها را دوره میکنند باز احساس میکنند که مطالب را فراموش کرده‌اند و نیاز به خواندن مجدد آن موضوع دارند.
یکی از عادت های غلط و آفت ها در مطالعه به اصطلاح مشاورین "وسواس مطالعاتی" است که این موضوع تعداد زیادی از دانش آموزان را با مشکل مواجه میکند، در این مقاله به بررسی آن و ارائه راهکار برای حل این چالش می پردازیم.
برای درک بهتر ابتدا تعریف مناسبی از وسواس ارائه می دهیم : وسواس یک اختلال است که انواع مختلفی دارد. وسواس میتواند به شکل فکری، عملی و یا هر دو با هم باشد که در بعد عملی آن فرد علاوه بر افکار مزاحمی که در ذهن دارد باید برای رسیدن به آرامش، یک سری رفتارهای تکراری را در جهت کاهش اضطراب ناشی از این افکار مزاحم انجام دهد. اینگونه رفتارهای وسواسی به مرور زندگی فرد را مختل میکند. چون بسیار وقت‌گیر و غیرمنطقی هستند و شخص وسواسی را در چرخه فکر و رفتارهای ناراحت کننده گرفتار میکنند.( مثلا شخصی که مدام فکر میکند هنگام خروج از منزل شیر گاز را بسته یا خیر یا هنگام پیاده شدن از ماشین در اتومبیل خود را قفل نکرده و باز گذاشته و ممکن است دزد خودرو او را مورد سرقت قرار دهد، تا زمانی که شیر گاز و در اتومبیل را چنین بار چک نکند به ارامش نمی‌رسد.) این رفتارها، رفتارهای وسواسی هستند که بهتر است کنترل شوند؛ در غیر این صورت زندگی فرد را مختل میکنند و اینجاست که به عنوان اختلالی در کارکردهای روانی محسوب می‌شوند. چون فرد برای رسیدن به احساس ارامش مجبور به کنترل کردن مواردی است که مدام ذهنش را درگیر میکند مثلا هنگامی که از خانه خارج شده برای این که بتواند به باز بودن شیر گاز فکر نکند نیاز است برگردد به منزل و مجددا بسته بودن شیر گاز را چک کند. به زبان ساده وسواس را می‌توان توجه افراطی و بیش از اندازه بر موضوعی خاص تعریف کرد .
وسواس مطالعاتی نیز از این قاعده مستثنی نیست. در علم روانشناسی تا کنون اختلالی به اسم وسواس درسی یا مطالعاتی مطرح نشده است پس بهتر است اسم آن را حساسیت مطالعاتی بنامیم و این عبارت این معنی را می‌دهد که فرد بیش از اندازه به مطالعه مطلبی خاص می‌پردازد و برای این که احساس کند آن مطلب را یاد‌گرفته باید بارها و بارها به مطالعه آن مطلب بپردازد. حساسیت مطالعاتی معمولا ناشی از اضطراب و استرسهایی است که به فرد وارد میشود و فرد را مجبور میکند برای رهایی از تنش کارهایی تکراری انجام دهد. برای حل صحیح هر مشکلی بهتر است ریشه آن را پیدا کنیم و بر اساس علت آن موضوع به راهکار مناسب دست پیدا کنیم.
بررسی علل حساسیت مطالعاتی
یکی از علل شایعی که باعث میشود فرد دچار حساسیت مطالعاتی شود، فکرکردن همزمان با درس خواندن است.
این فکرها میتواند شامل فکر به تفریحات بعد از درس خواندن یا عواقب خراب کردن آزمون یا امتحان باشد.
یکی دیگر از دلایل حساسیت مطالعاتی،کند خواندن مطالب است. وقتی مطلبی را کلمه کلمه بخوانید آن را درست درک نمی‌کنید. به همین خاطر مجبور می‌شوید آن صفحه را چندین بار بخوانید. بنابراین کند خوانی و نداشتن مهارت تندخوانی یکی دیگر از علل ایجاد حساسیت مطالعاتی است و باعث میشود فرد بارها و بارها به مطالعه مطلب بپردازد.
روش مطالعه غلط هم تشدیدکننده حساسیتهای مطالعاتی است. برای مثال خیلیها فکر میکنند یک صفحه از درس زیست شناسی را باید کامل حفظ کنند. در غیر این صورت نمیتوانند به سوالات آن درس جواب دهند.
عدهای فکر میکنند که اگر به هر صفحه از کتاب درسی کامل مسلط نشوند و تمام فرمولهای آن را یاد نگیرند، نمیتوانند تست حل کنند و دیگر موفق نخواهند شد همین تفکر غلط باعث میشود که وقت زیادی را صرف مطالعه کنند نه تست زدن. قرار نیست یک مطلب را صددرصد یاد بگیرید تا بتوانید تست بزنید. یکبار یا دوبار مطالب را بخوانید. در حین حل کردن تست است که میفهمید کدام بخش ها مهمتر هستند و بخشی از یادگیری نیز در دل تست‌زنی و تحلیل تست اتفاق می‌افتد. دوباره میتوانید برگردید و قسمتهای مهم را کاملتر بخوانید. این شیوه یکی از کارهای مکمل بسیار مهم است که حتما باید در روش مطالعه خود داشته باشید.
خیلی از اوقات ترس از ناقص خواندن باعث ایجاد حساسیت های مطالعاتی در فرد خواهد شد. کسی که فکر میکند یا باید صددرصد مطالب را یاد بگیرد یا حتی نود درصد موفق نمیشود و این فکر باعث میشود سرعت مطالعه پایینی داشته باشد. در حالی که تحقیقات نشان می دهد اگر هفتاد درصد مطالب سه بار خوانده شود راندمان بالاتری در یادگیری دارد نسبت به زمانی که صددرصد مطالب یکبار خوانده شود.
نداشتن برنامه وکمبود وقت علت بعدی حساسیت مطالعاتی است. خیلی از اوقات وقتی برنامه درسی ندارید، نمیدانید از کجا شروع کنید و چقدر بخوانید. نمیدانید اصلا مسیری که میروید درست است یا نه. همه اینها باعث ایجاد نگرانی و اضطراب در شما میشود و همین موجب ایجاد حساسیت مطالعاتی است.
اگر شما هم دچار این چالش هستید بهتر است علتهای آن را در خود به شکل دقیق‌تری مورد بررسی قرار دهید . تا راه حل مناسب خود را بیابید .
راهکارهایی جهت کاهش حساسیت مطالعاتی
1-اعتماد به خود : بعد از این که یکبار یک مبحث را مطالعه کردید به یافته های خود اعتماد کنید و به جای مطالعه دوباره آن مطلب از اول، آن مبحث درسی را که مطالعه نموده اید برای خود توضیح دهید و در صورت لزوم صرفا بخشی که نمی‌توانید به خوبی آن را برای خود توضیح دهید مجددا مطالعه نمایید. در واقع کتاب را ببندید و هرچه یاد گرفتید برای خود توضیح دهید یا بنویسید. بعد دقت کنید که کدام قسمت‌ها را فراموش کردید و فقط همان قسمت را مرور کنید نه کل قسمت ها.
2- حل تمرین : بعد از یکبار مطالعه کامل مبحث به جای مطالعه مجدد آن مبحث به حل تمرین از آن موضوع بپردازید و مهارت خود در ان مطلب را با حل تمرین بالا ببرید .
3- حل تست آموزشی : برای رفع این مشکل بهتر است که هم دوره هم مرورها را سعی کنید با تست انجام بدهید، مخصوصا برای درس های مفهومی، تحلیلی و محاسباتی و همچنین درس هایی مانند عربی و زبان فارسی بهتر است که برای رفع مشکل فراموشی شما بیشتر تست بزنید و فقط از درسنامه برای قسمت‌هایی که مشکل دارید استفاده کنید.
4- استفاده صحیح از پاسخ نامه حل تست : زمانی که تست آموزشی را می‌زنید اگر به تست اشتباهی برخورد کردید به جای اینکه یک راست بروید به سراغ پاسخنامه ابتدا به سراغ درسنامه بروید و سعی کنید تست را با استفاده از کتاب و جزوات خود حل کنید، مزیت استفاده از حل تست بدین صورت این است که شما متوجه می‌شوید به کدام قسمت‌ها توجه بیشتری و یا به کدام قسمت‌ها توجه کمتری داشتید. در واقع میتوانید متوجه شویدکه کاربرد آن فرمول در مسئله به چه شکلی است، اگرشما با استفاده از کتاب و جزوه در حل کردن تست باز هم به جواب دست پیدا نکردید به سراغ پاسخنامه بروید یک قسمت کوتاه از پاسخنامه را نگاه کنید اگر مسیر حل یادتان آمد و توانستید که حل کنید خودتان آن را حل نمایید اگر هم نتوانستیدکه دیگرپاسخنامه راکامل مطالعه کنید.
5 - بالا بردن قدرت تشخیص نکات مهم:به طور حتم بعضی از مطالب درسی هستند که مورد توجه دبیران یا طراحان کنکور سراسری هستند و ممکن است در نمونه سوالات سالهای گذشته یا کنکورهای سالهای قبل تکرار شده باشد. بنابراین بر روی این مطالب تمرکز بیشتری کنید.
6-برنامه ریزی مناسب برای مطالعه :ذهنتان را از افکار مزاحم خالی کنید، تعداد صفحه و زمان برای مطالعه را مشخص کنید، شما اگر قبل از شروع به مطالعه مطالب، زمان تعیین کنید و خودتان را متعهدکنید که در زمان مشخص، مطالعه یک مبحث خاص را به پایان برسانید خیلی کمتر دچار وسواس مطالعاتی می‌شوید و راحت‌تر میتوانید این عادت غلط را ترک کنید. در کنار مشخص کردن ساعت، حتما تعداد صفحاتی که مایلید مطالعه کنید را هم مشخص کنید.
7-خلاصه نویسی و بازیابی مطالب:
مطالبی که مطالعه میکنید را میتوانید در حاشیه کتاب یا در برگه هایی منظم خلاصه نویسی کنید و این روش باعث میشود که راحت‌تر بتوانید مرور کنید چون در غیر این صورت بازیابی مطالب برای شما بسیار سخت خواهد شد و استرس شما موجب وسواس در خواندن‌تان میشود.
تدوین و گرداوری: کلینیک مشاوره گاج